رفتار اجتماعی مرغ‌ها در قفس و بستر باز و اثر آن بر سلامت و تولید
آیا تا به حال فکر کرده‌اید مرغی که تخم مرغ صبحانه شما را تأمین می‌کند، در چه شرایطی زندگی می‌کند؟ شاید پاسخ این سؤال ساده به نظر برسد، اما در دنیای پرورش طیور، این موضوع یکی از پیچیده‌ترین و بحث‌برانگیزترین مباحث است.
انتخاب بین سیستم قفس و بستر باز، تنها یک تصمیم اقتصادی نیست؛ بلکه مستقیماً بر سلامت، روان و رفتار اجتماعی مرغ‌ها در قفس و بستر باز تأثیر می‌گذارد. درک این تفاوت‌ها نه تنها برای پرورش‌دهندگان، بلکه برای مصرف‌کنندگانی که به سلامت و رفاه حیوانات اهمیت می‌دهند نیز حیاتی است.
در این مقاله از نغمه تورنگ طلایی، به بررسی این دو سیستم، تأثیرات آن‌ها بر زندگی مرغ‌ها و کیفیت نهایی محصول می‌پردازیم تا به شما در درک بهتر این موضوع کمک کنیم.
چرا رفتار اجتماعی مرغ‌ها یک فاکتور کلیدی است؟
مرغ‌ها، برخلاف تصور عموم، موجوداتی با ساختار اجتماعی پیچیده هستند. در یک گله طبیعی، آن‌ها یک سلسله مراتب مشخص به نام «نوک‌زنی» (Pecking Order) ایجاد می‌کنند. این سلسله مراتب مشخص می‌کند کدام مرغ اول غذا می‌خورد، کجا استراحت می‌کند و چه جایگاهی در گروه دارد. این ساختار به کاهش درگیری‌های مداوم و ایجاد ثبات در گله کمک می‌کند. محیطی که مرغ‌ها در آن زندگی می‌کنند، می‌تواند این رفتارهای طبیعی را تقویت کرده یا سرکوب کند و مستقیماً بر سطح استرس، سلامت و بهره‌وری آن‌ها اثر بگذارد.
تفاوت‌های رفتاری مرغ‌ها: قفس در مقابل بستر باز
مهم‌ترین تفاوت بین این دو سیستم، میزان آزادی و فضایی است که در اختیار مرغ‌ها قرار می‌گیرد. این فاکتور به تنهایی دنیایی از تفاوت‌های رفتاری را ایجاد می‌کند.
در سیستم بستر باز:
مرغ‌ها آزادی حرکت دارند. آن‌ها می‌توانند به جستجو و کاوش (Foraging)، حمام خاک (Dust Bathing) برای تمیز کردن پرها، بال زدن و دویدن بپردازند. این فعالیت‌ها برای سلامت فیزیکی و روانی آن‌ها ضروری است. تعاملات اجتماعی در این سیستم طبیعی‌تر شکل می‌گیرد و مرغ‌های ضعیف‌تر فرصت فرار از پرخاشگری مرغ‌های قوی‌تر را دارند.
در سیستم قفس:
فضا به شدت محدود است. این محدودیت، بسیاری از رفتارهای طبیعی را غیرممکن می‌سازد. مرغ‌ها نمی‌توانند به اندازه کافی حرکت کنند که این امر منجر به ضعف عضلانی و پوکی استخوان می‌شود. ناتوانی در بروز رفتارهای غریزی، منجر به استرس مزمن، بی‌قراری و پرخاشگری‌های نیابتی مانند نوک زدن به میله‌های قفس می‌شود.
تأثیر سیستم پرورش مرغ‌ها بر سلامت فیزیکی و روانی
سلامت گله، مهم‌ترین دغدغه هر پرورش‌دهنده‌ای است. هر دو سیستم قفس و بستر باز، مزایا و معایب بهداشتی خاص خود را دارند.
سلامت در سیستم قفس
در قفس‌های مدرن، فضولات از طریق کف مشبک سقوط کرده و به صورت خودکار جمع‌آوری می‌شوند. این ویژگی تماس پرنده با مدفوع را به حداقل می‌رساند و ریسک ابتلا به بیماری‌های روده‌ای و انگلی مانند کوکسیدیوز را به شدت کاهش می‌دهد. با این حال، تراکم بالا و عدم تحرک می‌تواند باعث مشکلات متابولیکی، کبد چرب و ضعف شدید پاها شود.
سلامت در سیستم بستر باز
در این سیستم، مرغ‌ها به دلیل تحرک بالا، اسکلت و عضلات قوی‌تری دارند. اما تماس مداوم با بستر (که حاوی فضولات است) ریسک بیماری‌های تنفسی (به دلیل استنشاق آمونیاک از بستر مرطوب) و عفونت‌های کف پا را افزایش می‌دهد. کنترل بهداشت در این سیستم به مراتب چالش‌برانگیزتر است و نیازمند مدیریت دقیق بستر می‌باشد.
پرخاشگری و کانیبالیسم: یک چالش جدی بین مرغ‌ها
کانیبالیسم (هم‌خواری) و نوک زدن به پرها، از رفتارهای ناهنجاری است که در شرایط استرس‌زا بروز می‌کند. تراکم بالا، خستگی، کمبود مواد مغذی و عدم توانایی در بروز رفتارهای طبیعی، از دلایل اصلی آن است.
- در قفس: به دلیل فضای بسیار محدود و تراکم بالا، پرخاشگری و کانیبالیسم شایع‌تر است. مرغ‌ها راهی برای فرار ندارند و یک درگیری کوچک می‌تواند به سرعت تشدید شود. به همین دلیل، در بسیاری از سیستم‌های قفس، نوک مرغ‌ها را می‌چینند که خود یک عمل بحث‌برانگیز است.
- در بستر باز: اگرچه فضای بیشتری وجود دارد، اما تشکیل گله‌های بسیار بزرگ می‌تواند باعث سردرگمی در رفتار اجتماعی شده و نزاع‌ها را افزایش دهد. با این حال، وجود فضای کافی برای فرار و سرگرم شدن با محیط، شدت این مشکل را کاهش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: برای جلوگیری از همدیگرخواری در مرغ تخمگذار چه باید کرد؟
رفتار اجتماعی مرغ‌ها در قفس و بستر باز و تأثیر آن بر تولید
هدف نهایی در پرورش مرغ تخمگذار، تولید تخم مرغ باکیفیت و به تعداد مناسب است. هر دو سیستم به شکل متفاوتی بر این هدف تأثیر می‌گذارند.
- میزان تولید: به طور کلی، تولید تخم مرغ در سیستم قفس بالاتر و یکنواخت‌تر است. دلیل این امر کنترل دقیق بر تغذیه، نور و دماست. مرغ‌ها انرژی کمتری برای حرکت و تنظیم دمای بدن خود صرف می‌کنند و این انرژی را به تولید تخم مرغ اختصاص می‌دهند.
- کیفیت تخم مرغ: در سیستم بستر باز، تخم مرغ‌ها ممکن است به دلیل تماس با بستر، آلوده یا شکسته شوند. اما برخی مطالعات نشان داده‌اند که تحرک بیشتر و دسترسی به تغذیه طبیعی‌تر (در سیستم‌های Free-Range) می‌تواند به بهبود کیفیت پوسته و رنگ زرده کمک کند.
- هدررفت خوراک: در قفس‌ها، سیستم دان‌خوری بهینه‌تر است و هدررفت خوراک حداقل است. در مقابل، در سیستم بستر باز، مقداری از خوراک با بستر مخلوط شده و از دسترس پرنده خارج می‌شود.
کدام سیستم انتخاب بهتری است؟
پاسخ به این سؤال ساده نیست. انتخاب بین این دو سیستم به اهداف پرورش‌دهنده، قوانین رفاه حیوانات در هر کشور و تقاضای بازار بستگی دارد.
- سیستم قفس برای تولید انبوه و صنعتی که در آن بهره‌وری و کنترل بهداشتی اولویت اصلی است، کارآمدتر عمل می‌کند.
- سیستم بستر باز (و انواع دیگر آن مانند Free-Range و Organic) برای بازارهایی که مصرف‌کنندگان حاضرند برای محصولی با استانداردهای بالاتر رفاه حیوانات هزینه بیشتری بپردازند، مناسب‌تر است.
جمع‌بندی: انتخابی میان بهره‌وری و رفاه
همان‌طور که دیدیم، رفتار اجتماعی مرغ‌ها در قفس و بستر باز به شدت تحت تأثیر محیط پرورش قرار دارد. سیستم قفس با کنترل دقیق شرایط، بهره‌وری تولید را به حداکثر می‌رساند اما رفاه و امکان بروز رفتارهای طبیعی حیوان را قربانی می‌کند. در مقابل، سیستم بستر باز به مرغ‌ها اجازه می‌دهد زندگی طبیعی‌تری داشته باشند اما با چالش‌های مدیریتی و بهداشتی بیشتری همراه است. آینده صنعت طیور احتمالاً به سمت سیستم‌های ترکیبی و بهبودیافته‌ای خواهد رفت که بتوانند تعادل بهتری میان بهره‌وری اقتصادی و استانداردهای رفاه حیوانات برقرار کنند.
اگر شما نیز در این حوزه به صورت تخصصی فعالیت می‌کنید و نیاز به اطلاعات بیشتری دارید، مشاورین ما در نغمه تورنگ طلایی پاسخگوی سوالات‌تان هستند؛ برای کسب اطلاعات بیشتر تماس بگیرید.
منتشر شده توسط : نغمه تورنگ طلایی