بیماری پولوروم (Pullorum disease) یکی از بیماری‌های مهم در طیور است که باعث تلفات زیادی در جوجه‌ها و کاهش بهره‌وری در گله‌های مرغ می‌شود. این بیماری به طور عمده در جوجه‌های جوان مشاهده می‌شود و عامل آن باکتری سالمونلا پولوروم (Salmonella pullorum) است که عفونت‌زا و عامل بروز بیماری‌های مختلف در مرغ‌ها و سایر پرندگان می‌باشد.

در این مقاله از نغمه تورنگ طلایی، به بررسی علل، علائم، روش‌های انتقال، تشخیص، درمان و مبارزه با بیماری پولوروم در طیور خواهیم پرداخت. تا انتها همراه ما باشید.

مقدمه‌ای بر بیماری پولوروم

بیماری پولوروم که به اسهال سفید جوجه‌ها (Bacillary White Diarrhea) نیز شناخته می‌شود، یکی از بیماری‌های باکتریایی و از انواع بیماری های طیور است که بیشتر جوجه‌ها را در سنین پایین مبتلا می‌کند. سالمونلا پولوروم عامل این بیماری است و به طور عمده در تخم‌های آلوده به زرده بیماری‌زا از مرغ‌های ناقل انتشار می‌یابد. در صورت ابتلا به بیماری، جوجه‌ها با علائمی همچون اسهال سفید، بی‌اشتهائی، پژمردگی، افزایش تشنگی، عدم تعادل و دیگر علائم مشابه مواجه می‌شوند.

طریقه انتقال و واگیری بیماری پولوروم در طیور

سالمونلا پولوروم یک باکتری گرم منفی و غیرمتحرک است که در برابر شرایط محیطی، به ویژه خشکی و سرما، مقاومت نسبی دارد. این باکتری می‌تواند در خاک و محیط‌های مرطوب برای مدت طولانی باقی بماند. منبع اصلی آلودگی این بیماری، تخم‌های آلوده است که از مرغان ناقل به ماشین‌های جوجه‌کشی منتقل می‌شوند. تخم‌های آلوده معمولاً حاوی باکتری در زرده خود هستند و حتی اگر قدرت زایندگی آنها کم باشد، می‌توانند باعث شیوع بیماری در یک دوره کوتاه شوند.

جوجه‌های آلوده به این باکتری می‌توانند عامل بیماری را از طریق مدفوع دفع کنند و این آلودگی می‌تواند از طریق آب، غذا و محیط نگهداری به دیگر جوجه‌ها منتقل شود. علاوه بر این، انتقال بیماری از طریق تجهیزات، لباس‌ها، کفش‌ها و پرندگان وحشی نیز امکان‌پذیر است. مگس‌ها به عنوان یکی از عوامل انتقال غیرمستقیم بیماری شناخته شده‌اند.

بیشتر بخوانید: بیماری های قابل انتقال از طیور به انسان

علائم بالینی بیماری پولوروم طیور

نشانه‌های بیماری پولوروم در طیور معمولاً در جوجه‌های زیر یک ماه نمایان می‌شود. دوره نهفته بیماری معمولاً بین 5 تا 7 روز است و در بسیاری از موارد، تلفات می‌تواند از صفر تا 100 درصد متغیر باشد. برخی از علائم شایع این بیماری عبارتند از:

• اسهال سفید: مدفوع جوجه‌ها به رنگ سفید یا خاکی متمایل به سبز تبدیل می‌شود و به‌طور چسبناک بر مخرج آنها می‌چسبد.
• بی‌اشتهایی و افزایش تشنگی: جوجه‌ها معمولاً از خوردن غذا خودداری کرده و به نوشیدن آب بیشتر تمایل دارند.
• جمع شدن جوجه‌ها: جوجه‌ها معمولاً در نقاط گرم جمع می‌شوند تا از سرمای محیط جلوگیری کنند.
• نفس نفس زدن، پژمردگی و عدم تعادل: جوجه‌ها ممکن است به سختی نفس بکشند و توانایی حرکت صحیح را از دست دهند.
• علائم دیگر: در موارد شدید، جوجه‌ها ممکن است به پشت غلطیده یا دچار عدم تعادل شوند. در جوجه‌های بزرگ‌تر، تورم مفاصل نیز گزارش شده است.

در جوجه‌های بالغ، این بیماری کمتر علائم بالینی دارد، اما ممکن است کاهش اشتها، بی‌حالی، افسردگی و گاهی اسهال مشاهده شود.

جراحات کالبد شکافی

در جوجه‌هایی که در اثر بیماری پولوروم تلف می‌شوند، جراحات کالبد شکافی به ویژگی‌های خاصی بستگی دارد. جوجه‌های جوان که در چند روز اول دچار تلفات می‌شوند، معمولاً کبد و طحال بزرگ شده و ریه‌ها نیز دچار نکروز می‌شوند. در جوجه‌های بزرگ‌تر، ممکن است آبسه‌هایی در عضلات قلب و تورم پرده قلب مشاهده گردد. در مرغان بالغ، تخمدان‌ها و بیضه‌ها معمولاً تحت تاثیر قرار می‌گیرند و آبسه‌های کوچک در بافت پوششی آن‌ها دیده می‌شود.

تشخیص بیماری پولوروم در طیور مختلف

تشخیص بیماری پولوروم در طیور به‌طور معمول از طریق مشاهدات بالینی و جراحات کالبد شکافی صورت می‌گیرد. برای تأیید تشخیص، می‌توان باکتری سالمونلا پولوروم را از اندام‌هایی همچون کبد، طحال، ریه و خون جدا کرده و خواص بیوشیمیایی آن را آزمایش کرد. آزمایش آگلوتیناسیون با سرم گروه D نیز می‌تواند برای شناسایی و تشخیص قطعی بیماری به کار رود.

مبارزه با بیماری

مبارزه با بیماری پولوروم در طیور باید با شناسایی پرندگان آلوده و اخراج آن‌ها از گله آغاز شود. آزمایش‌های پیوسته به‌ویژه آزمایش آگلوتیناسیون باید برای شناسایی ناقلان و مبتلایان صورت گیرد. همچنین، باید از مصرف تخم‌های آلوده و مواد غذایی مشکوک جلوگیری شود.

درمان بیماری پولوروم در طیور

درمان بیماری پولوروم به دلیل پیچیدگی‌های باکتری سالمونلا پولوروم و عدم وجود درمان قطعی برای ریشه‌کن کردن کامل آن در گله‌ها چالش‌برانگیز است. با این حال، استفاده از داروهای خاص می‌تواند به کاهش شدت علائم، کاهش تلفات و محدود کردن شیوع بیماری کمک کند. این داروها معمولاً در درمان بیماری به صورت حمایتی به کار می‌روند و برای مدیریت بیماری استفاده می‌شوند تا تلفات جوجه‌ها را به حداقل برسانند.

داروهای مؤثر در درمان بیماری پولوروم

1. فورازولیدون

فورازولیدون یک آنتی‌بیوتیک از گروه نیتروفوران‌ها است که در درمان برخی از عفونت‌های باکتریایی از جمله سالمونلا مؤثر است. این دارو به‌طور معمول در جیره طیور به نسبت 0.04 درصد به مدت 10 تا 14 روز افزوده می‌شود. فورازولیدون می‌تواند با مهار رشد باکتری‌ها، اثرات بیماری را کاهش داده و به بهبود وضعیت عمومی جوجه‌ها کمک کند.

2. کلر آمفنیکل

کلر آمفنیکل یکی دیگر از آنتی‌بیوتیک‌های مؤثر در درمان عفونت‌های باکتریایی است که بر روی باکتری‌های گرم منفی نظیر سالمونلا تاثیر می‌گذارد. این دارو می‌تواند به کاهش بار میکروبی در بدن جوجه‌ها کمک کرده و به کاهش علائم بالینی مانند اسهال و بی‌حالی منجر شود. استفاده از کلر آمفنیکل به مدت 10 تا 14 روز در جیره به میزان 0.5 درصد توصیه می‌شود.

3. کلرتتراسیکلین

کلرتتراسیکلین یکی از داروهای آنتی‌بیوتیک است که در درمان انواع مختلف عفونت‌های باکتریایی در طیور به کار می‌رود. این دارو معمولاً به نسبت 200 میلی‌گرم در هر کیلو غذا به مدت 10 تا 14 روز تجویز می‌شود. کلرتتراسیکلین به ‌ویژه در کاهش التهاب و مشکلات گوارشی ناشی از سالمونلا پولوروم مؤثر است و می‌تواند به بهبود وضعیت عمومی جوجه‌ها کمک کند.

نحوه تجویز و مدت زمان استفاده

این داروها به ‌طور معمول به جیره غذایی طیور افزوده شده و به مدت 10 تا 14 روز به جوجه‌ها داده می‌شوند تا اثرات آن‌ها در کاهش علائم بیماری مشاهده گردد. این داروها باید با دقت تجویز شوند تا از مقاومت باکتریایی جلوگیری شود و همچنین مقدار مصرف باید دقیقاً مطابق با دستور دامپزشک و توصیه‌های دارویی باشد.

محدودیت‌ها و نکات مهم

• عدم درمان قطعی: همان‌طور که اشاره شد، هیچ داروی خاصی وجود ندارد که بتواند به‌طور کامل باکتری سالمونلا پولوروم را از بدن پرندگان پاکسازی کند. داروها تنها به کاهش شدت علائم و کاهش تلفات کمک می‌کنند.
• خطر مقاومت باکتریایی: استفاده طولانی‌مدت یا نادرست از آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است به ایجاد مقاومت باکتریایی منجر شود، به‌ویژه در باکتری‌هایی که در برابر داروهای خاص مقاوم هستند. بنابراین، مصرف دارو باید تحت نظارت دامپزشک و طبق برنامه درمانی دقیق باشد.

پیشگیری و ریشه‌کنی بیماری پولوروم

برای پیشگیری از بیماری پولوروم در طیور، می‌توان از روش‌هایی همچون استفاده از تخم‌های سالم از گله‌های عاری از بیماری برای تولید واکسن‌های زنده استفاده کرد. همچنین، باید محیط‌های آلوده به‌طور منظم ضدعفونی شوند و از ورود حیوانات و عوامل خارجی آلوده جلوگیری شود. در برخی از کشورها مانند اسکاتلند و ایرلند، با استفاده از روش‌های پیشگیری و پرورش گله‌های مادر عاری از بیماری، موفق به ریشه‌کن کردن بیماری پولوروم شده‌اند.

جمع بندی

بیماری پولوروم از جمله بیماری‌های مهم طیور است که موجب تلفات زیاد در جوجه‌ها و کاهش بهره‌وری در گله‌های مرغ می‌شود. درک نحوه انتقال، علائم بالینی، جراحات کالبد شکافی، روش‌های تشخیص و مبارزه با بیماری برای کنترل و پیشگیری از شیوع آن بسیار حائز اهمیت است. استفاده از روش‌های بهداشتی مناسب، آزمایش‌های منظم و اقدامات پیشگیرانه می‌تواند به کاهش خطرات ناشی از این بیماری کمک کند و سلامت گله‌های طیور را حفظ نماید.