با انواع بیماریهای طیور اشنا شوید
”بیماری های رایج در جوجه های گوشتی و راه های پیشگیری
بیماری های رایج در مرغ های تخمگذار صنعتی و بومی
بیماری های رایج در پولت های تخمگذار و روش های کنترل
تاثیر بیماری ها بر کیفیت و کمیت تخم مرغ و راهکارهای کاهش اثرات
“
صنعت پرورش طیور، اگرچه یک رشته اقتصادی و پولساز است، اما همواره با چالشهای بهداشتی جدی روبروست. امروزه، با جایگزینی مرغداریهای تجاری و صنعتی به جای روشهای سنتی، نگهداری پرندگان به صورت دستهجمعی سبب شیوع سریعتر بیماریهای خطرناک شده است.
بیماریهای طیور بر اساس عامل خود به انواع ویروسی، باکتریایی، قارچی و انگلی تقسیم میشوند. اگرچه برخی از این امراض غیرقابل پیشبینی هستند، اما بخش اعظم آنها قابل کنترل و پیشگیری است. ما در نغمه تورنگ طلایی، معتقدیم که کلید موفقیت و سوددهی پایدار در این صنعت، آگاهی کامل از علائم، روشهای تشخیص و اجرای دقیق پروتکلهای پیشگیری است.
معرفی کلی بیماریهای مهم طیور (بر اساس عامل بیماری)
بیماریهای ویروسی طیور
بیماری نیوکاسل در طیور (علائم، واکسیناسیون و درمان)
نیوکاسل (ND) یکی از مهمترین و رایجترین بیماریهای ویروسی در سراسر جهان است که توسط پارامیکسوویروس پرندگان نوع ۱ ایجاد میشود. این بیماری میتواند طیور را در هر سنی درگیر کند و طیف وسیعی از علائم تنفسی (تنفس با دهان باز، سرفه)، گوارشی (اسهال سبز یا سفید) و عصبی (پیچش گردن، فلجی) را نشان دهد. با توجه به سویههای مختلف این ویروس، تنها راه پیشگیری مؤثر، اجرای یک برنامه واکسیناسیون دقیق و بهموقع است، زیرا درمانی قطعی برای این بیماری وجود ندارد و معمولاً تنها اقدامات حمایتی انجام میشود.
بیماری مارک (Marek’s Disease)
بیماری مارک یک بیماری ویروسی لنفوپرولیفراتیو است که توسط هرپسویروس ایجاد شده و سیستم ایمنی و عصبی طیور را هدف قرار میدهد. علامت اصلی آن ایجاد تومورها (لنفومها) در اندامهای داخلی، پوست و اعصاب محیطی است که منجر به فلجی (به ویژه در پاها) و ضایعات پوستی میشود. از آنجا که این بیماری تقریباً همیشه در گله وجود دارد و میتواند اثرات جبرانناپذیری بر تولید داشته باشد، تزریق واکسن مارک به جوجههای یک روزه در هچری الزامی است.
بیماری گامبورو (IBD) و اهمیت واکسن
بیماری بورس عفونی که به نام گامبورو نیز شناخته میشود، یک بیماری ویروسی حاد است که به طور مستقیم بر کیسه فابریسیوس (بورس)، که مرکز تکامل سلولهای ایمنی است، تأثیر میگذارد. درگیری با این ویروس، به ویژه در سنین ۲ تا ۶ هفتگی، منجر به ضعف شدید سیستم ایمنی پرنده میشود. اگرچه ممکن است تلفات ناشی از خود گامبورو کم باشد، اما تضعیف سیستم ایمنی پرنده را در برابر بیماریهای ثانویه مانند کوکسیدیوز و CRD بسیار آسیبپذیر میکند. واکسیناسیون صحیح تنها راه برای کاهش اثرات مخرب گامبورو است.
بیماریهای باکتریایی طیور
CRD یا بیماری تنفسی مزمن (مایکوپلاسموز)
بیماری تنفسی مزمن (CRD) یا مایکوپلاسموز، یک عفونت باکتریایی است که توسط مایکوپلاسما گالی سپتکیوم (Mycoplasma gallisepticum) ایجاد میشود. این بیماری در مرغداریهای صنعتی بسیار شایع است و اغلب به صورت عمودی (از مرغ مادر به جوجه از طریق تخم) و افقی (از پرنده بیمار به سالم از طریق هوا و تماس) منتقل میشود. این عفونت در بیشتر موارد به صورت مزمن پیش میرود و مهمترین نشانههای آن شامل عطسه، سرفه، ترشحات بینی، تنفس صدادار و کاهش مصرف دان است.
در بسیاری از موارد، CRD به تنهایی باعث تلفات بالا نمیشود، اما با درگیریهای ویروسی (مانند نیوکاسل) یا باکتریهای دیگر ترکیب شده و باعث ایجاد عفونتهای ثانویه شدید و عوارض جدیتر مثل کلیباسیلوز میشود که تلفات را به شدت افزایش میدهد. برای تشخیص، وجود چرکهای پنیری شکل در کیسههای هوایی طی کالبدگشایی و انجام تستهای آزمایشگاهی سرولوژیکی به کار میرود. درمان این بیماری با استفاده از آنتیبیوتیکهایی مانند تایلوزین، تیامولین و اسپکتینومایسین انجام میشود.
بیماری پلوروم و تیفوئید مرغان (سالمونلوز)
سالمونلوز در طیور به دو شکل عمده شامل بیماری پلوروم (اسهال سفید جوجهها) و تیفوئید مرغان بروز پیدا میکند که هر دو توسط گونههای باکتریایی سالمونلا ایجاد میشوند. برای معرفی بهتر بیماری پلوریوم در طیور کلیک کنید.
- بیماری پلوروم (Pullorum Disease): عامل این بیماری سالمونلا پلوروم است و بیشتر جوجههای کمسن را درگیر میکند. انتقال آن اغلب عمودی است (از طریق تخم مرغ آلوده). علامت اصلی آن اسهال سفید گچی است که باعث چسبندگی پرهای اطراف مقعد، ضعف، پژمردگی و در نهایت تلفات سنگین تا ۵۰٪ در روزهای اول زندگی میشود. تیفوئید مرغان (Fowl Typhoid): عامل آن سالمونلا گالیناروم است و پرندگان بالغ را درگیر میکند. علائم آن شامل اسهال زرد مایل به سبز، کمخونی، پژمردگی و نارسایی کبد است.
- درمان هر دو شکل سالمونلوز با استفاده از آنتیبیوتیکهای مؤثر بر سالمونلا از جمله داروهای خانواده سولفامیدی و کلرامفنیکل (یا مشتقات جدیدتر آن مانند انروفلوکساسین) انجام میگیرد. توجه به بهداشت تخم مرغ، ضدعفونی و حذف طیور آلوده از گلههای مادر، بهترین راه کنترل این بیماریهاست.
بیماریهای انگلی و تکیاختهای (کوکسیدیوز)
بیماریهای ناشی از انگلها و تکیاختهها از شایعترین علل کاهش رشد، افزایش ضریب تبدیل غذایی و در موارد شدید، تلفات در مرغداریها هستند. مهمترین و پرتکرارترین آنها، بیماری کوکسیدیوز است که توسط تکیاختهای از جنس ایمریا (Eimeria) ایجاد میشود. این انگل به پوشش داخلی روده طیور حمله کرده و باعث آسیب شدید، اختلال در جذب مواد غذایی و اسهال خونی میشود.
پیشگیری از کوکسیدیوز عمدتاً از طریق افزودن کوکسیدیوستاتها به دان و حفظ بستر خشک و تهویه مناسب در سالنها انجام میگیرد. در زمان شیوع بیماری، از داروهای ضد کوکسیدیوز مانند آمپرولیوم برای درمان استفاده میشود. همچنین کنترل انگلهای خارجی مانند کنه و شپش برای حفظ آسایش پرندگان و جلوگیری از انتقال بیماریهای دیگر ضروری است.
جدول مقایسهای سریع بیماریهای ویروسی مهم طیور
| بیماری ویروسی |
علائم اصلی و کلیدی |
سن درگیری رایج |
واکسن مربوطه (نوع و زمان) |
| نیوکاسل (Newcastle Disease - ND) |
علائم تنفسی (عطسه، تنفس صدادار)، عصبی (پیچش گردن، فلجی)، اسهال سبز و کاهش تولید تخم. |
هر سنی، اما تلفات بالا در جوجههای جوان |
واکسن زنده (قطره چشمی/آب آشامیدنی) در سنین کم و واکسن کشته (تزریقی) در گلههای مادر و تخمگذار. |
| مارک (Marek’s Disease) |
فلجی یک یا هر دو پا یا بال، ایجاد تومور (لنفوما) در اندامهای داخلی، ضخیم شدن اعصاب محیطی، ضایعات پوستی. |
معمولاً بین ۳ تا ۲۰ هفتگی (دوران رشد) |
واکسن زنده (مخلوط با مایع) که به صورت تزریق داخل تخم یا تزریق زیر پوستی جوجه یکروزه انجام میشود. |
| گامبورو (IBD) |
اسهال سفید آبکی، ژولیدگی پرها، بیحالی شدید، لرزش و آسیب به بورس فابریسیوس (ایجاد نقص ایمنی). |
عمدتاً بین ۲ تا ۶ هفتگی (سنین حساسیت ایمنی) |
واکسن زنده (از طریق آب آشامیدنی)؛ زمانبندی دقیق بستگی به سطح آنتیبادی مادری دارد. |
جمعبندی نهایی: از تشخیص تا کنترل بیماریهای طیور
در این راهنمای جامع، با طیف وسیعی از بیماریهای طیور، از جمله انواع ویروسی خطرناک (مانند نیوکاسل، مارک و گامبورو) و باکتریایی شایع (مانند مایکوپلاسموز و سالمونلوز)، آشنا شدیم. همچنین تأکید شد که به دلیل سرعت شیوع بالا و خسارات جبرانناپذیر این بیماریها، آگاهی سریع از علائم و تشخیص بهموقع دامپزشکی، کلید موفقیت در صنعت پرورش طیور است.
✅ نکات کلیدی که باید به خاطر بسپارید:
-
پیشگیری بر درمان مقدم است: بهترین راه دفاع، اجرای دقیق اصول بیوسکیوریتی (بهداشت و قرنطینه) و رعایت کامل برنامه واکسیناسیون برای بیماریهای ویروسی است.
-
تشخیص دقیق: در زمان بروز علائم، اتکا به تجربه شخصی کافی نیست. برای جلوگیری از مقاومت دارویی و تلفات بیشتر، حتماً نمونهها را برای تشخیص قطعی و تعیین داروی مناسب به آزمایشگاه دامپزشکی ارسال کنید.
-
مدیریت محیط: حفظ بستر خشک، تهویه مناسب سالن و کنترل تراکم گله در پیشگیری از بیماریهای باکتریایی و انگلی مانند CRD و کوکسیدیوز حیاتی است.
نتیجهگیری: سرمایهگذاری در پرورش طیور با آگاهی از ریسکهای بهداشتی و اجرای دقیق پروتکلهای پیشگیری، میتواند تضمینکننده سوددهی و سلامت گله شما باشد.
منتشر شده توسط : نغمه تورنگ طلایی