”

تغذیه طیور و نقش آن در پیشگیری از سندرم سربادکرده ویروسی DONE

تغذیه مناسب و balanced نقش حیاتی در تقویت سیستم ایمنی طیور و افزایش مقاومت آنها در برابر بیماری ها، از جمله سندرم سربادکرده ویروسی (Swollen Head Syndrome - SHS) دارد. تامین ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز طیور با استفاده از خوراک با کیفیت نغمه تورنگ طلایی می‌تواند به پیشگیری از بروز این بیماری کمک کند. کمبود ویتامین A، ویتامین E، سلنیوم و اسیدهای آمینه ضروری می‌تواند سیستم ایمنی پرنده را تضعیف کرده و آن را در برابر عفونت ها آسیب پذیرتر سازد.

در انتخاب دان و خوراک مناسب برای طیور، توجه به نژاد آنها نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برای مثال، نیازهای تغذیه ای جوجه های گوشتی نژاد پلاس، آرین، کاپ و راس با نیازهای مرغ تخمگذار صنعتی (لاین، ال اس ال، شیپور) متفاوت است. همچنین، جوجه اردک های نژاد اسرائیلی، مگی، محلی و صغیر و جوجه بوقلمون های نژاد بیوتی، نیکلاس، بوربن، هیبرید و برنز نیز نیازمندی های تغذیه ای خاص خود را دارند.

تجهیزات سالن مرغداری و تاثیر آن بر پیشگیری از سندرم سربادکرده ویروسی

استفاده از تجهیزات مناسب و مدرن در سالن های مرغداری نقش مهمی در بهداشت و سلامت طیور و پیشگیری از بیماری ها دارد. سیستم های تهویه مناسب، دما و رطوبت ایده آل را در سالن حفظ کرده و از تجمع گازهای مضر مانند آمونیاک جلوگیری می کنند.

آبخوری و دانخوری های بهداشتی و قابل شستشو از انتشار عوامل بیماری زا جلوگیری کرده و خطر ابتلا به بیماری هایی مانند SHS را کاهش می دهند. همچنین، رعایت اصول بهداشتی در سالن، نظافت منظم و ضدعفونی کردن دوره ای تجهیزات و محیط، از اهمیت بسزایی برخوردار است. استفاده از سیستم گرمایشی مناسب، به ویژه در فصول سرد سال، از استرس دمایی در طیور جلوگیری کرده و سیستم ایمنی آنها را تقویت می کند.

“

تعریف، تاریخچه و اتیولوژی (علل بیماری) 🔬

کشف و عامل بیماری (پنوموویروس)

اولین گزارش این بیماری در سال ۱۹۸۴ توسط مورلی و تامسون از آفریقای جنوبی در جوجه‌های گوشتی داده شد. چندی بعد بیماری یا سندرم مجدداً از اروپای غربی، آفریقای شمالی و خاور میانه در جوجه‌های گوشتی و مادرهای گوشتی و طیور تخم‌گذار تجارتی مطرح گردید. مطالعات اخیر دکتر گوتر (GOTER) در فرانسه در مرکز تحقیقات PLOUFARGAN و همچنین در انگلستان در موسسه تحقیقات بیماری‌های طیور هاوتون نشان داد که عامل یا سندرم SHS طیور و رینوتراکئیت عفونی بوقلمون یا TRT یک پنوموویروس (PNEUMOVIRUS) می‌باشد.

این سندرم موجب بروز علائم تنفسی و جراهاتی در روی زبان و حلق و سوراخ‌های دهان و بینی و لکه‌های خونریزی در سقف دهان گردیده و کاهش تخم مرغ به مقدار ۵ تا ۳۰ درصد و تلفاتی در حدود ۰.۵ تا ۱۰ درصد را به وجود می‌آورد. مرغان تخم‌گذار مخصوصاً مرغان مادر گوشتی به دفعات متعدد به این سندرم مبتلا می‌شوند و کاهش تولید تخم مرغ و افزایش تلفات در آن‌ها دیده می‌شود مخصوصاً در مواقعی که این سندرم همراه با آلودگی‌های ثانوی میکروبی و ویروسی مانند عوامل اشیر شیاکلی، پاستورلا مولتوسیدا، کریزای عفونی و ویروس برونشیت عفونی می‌باشد. یاد آور می‌شود وجود و حضور عوامل فوق الذکر بر حدت و شدت و COMPLICATION بیماری می‌افزاید. امروزه ثابت شده است که یک سروکانوژن (SEROCONVERSION) بین ویروس‌های SHS و TRT وجود دارد.

 

اپیدمیولوژی و ایمنی‌شناسی بیماری 🛡️

اپیدمیولوژی و دامنه گسترش جهانی

در سال ۱۹۸۴ عامل رینو تراکئیت عفونی بوقلمون یا TURKY RHINOTRACHITIS یا (TRT) با روش سرولوژیکی از مرغان تخم‌گذار جدا گردیده. در سال ۱۹۸۷ PICAULT از کشور فرانسه موفق شد عامل سر باد کرده ویروس طیور یا SWOLLEN HEAD SYNDROM یا (SHS) از طیور و بوقلمون‌هایی که دارای علایم مشخص بیماری بودند جدا کند. چندی بعد در مرکز تحقیقات طیور PLOUFARGAN دخالت مستقیم عامل TRT در ایجاد سندرم SHS توسط میکروسکوپ الکترونیک به ثبوت رسید و معلوم گردید ویروس TRT در سلول‌های اولیه جنین در جوجه و بوقلمون به راحتی رشد می‌کند. با همکاری‌های علمی و فنی و تحقیقاتی که بین مرکز تحقیقات Ploufargan و موسسه رون مریو در لیون فرانسه انجام شد ویروس TRT را در روی سلول‌های اولیه تراشه یا نای جنین جوجه و بوقلمون رشد و توسعه دادند و با این کار تحقیقاتی توانسته واکسن‌های زنده و کشته SHS را در روی سلول‌های فوق الذکر و سلول‌های کلیه میمون سبز آفریقایی یا سلول (Vero) تهیه و تولید نمایند.

در حال حاضر دامنه گسترش بیماری توسعه یافته و از اکثر کشورهای دنیا مثل فرانسه، بلژیک، ایتالیا، هلند، اسپانیا، لیبی، مراکش، تونس، مکزیک، پاکستان، ایران، عراق و عربستان سعودی بیماری گزارش گردیده است.

تداخل ایمنی (Interference) و نقش آنتی‌بادی

سه هفته پس از تزریق ویروس به جوجه‌های SPF آنتی‌بادی کاملی ایجاد می‌شود که با روش الیزا (ELISA) و سرو نوترالیزان قابل اندازه گیری می‌باشد. تیتر آنتی‌بادی خنثی کننده دو هفته پس از تزریق ویروس به بوقلمون و سه هفته بعد از تلقیح به طیور به حد اکثر خود رسید و می‌توان آن را با تست مربوطه اندازه گیری نمود. بین ویروس برونشیت عفونی و SHS انتر فرانس وجود دارد مخصوصاً بین واریانت‌های ویروس برونشیت عفونی و این مساله فوق العاده مهم است که در موقع واکسیناسیون طیور بر علیه SHS و TRT باید رعایت شود. ویروس برونشیت عفونی به مراتب حاد تر و قوی تر از SHS بوده و ایجاد انتر فرانس می‌کند.

در این بیماری انتقال آنتی‌بادی مادر به جوجه‌ها وجود دارد ولی هنوز انتقال ویروس به صورت VERTICAL روشن نشده است.

 

تغذیه و نقش آن در تقویت سیستم ایمنی

تغذیه مناسب و مقاومت در برابر SHS

تغذیه مناسب و balanced نقش حیاتی در تقویت سیستم ایمنی طیور و افزایش مقاومت آنها در برابر بیماری‌ها، از جمله سندرم سربادکرده ویروسی (Swollen Head Syndrome - SHS) دارد. تأمین ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز طیور با استفاده از خوراک با کیفیت نغمه تورنگ طلایی می‌تواند به پیشگیری از بروز این بیماری کمک کند. کمبود ویتامین A، ویتامین E، سلنیوم و اسیدهای آمینه ضروری می‌تواند سیستم ایمنی پرنده را تضعیف کرده و آن را در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر سازد.

اهمیت نژاد در برنامه‌ریزی غذایی

در انتخاب دان و خوراک مناسب برای طیور، توجه به نژاد آنها نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برای مثال، نیازهای تغذیه‌ای جوجه‌های گوشتی نژاد پلاس، آرین، کاپ و راس با نیازهای مرغ تخم‌گذار صنعتی (لاین، ال اس ال، شیپور) متفاوت است. همچنین، جوجه اردک‌های نژاد اسرائیلی، مگی، محلی و صغیر و جوجه بوقلمون‌های نژاد بیوتی، نیکلاس، بوربن، هیبرید و برنز نیز نیازمندی‌های تغذیه‌ای خاص خود را دارند.

 

نشانه‌های بالینی و تشخیص بیماری 🩺

نشانه‌های بیماری (Symptoms)

نشانی‌های بیماری به تدریج و به ترتیب در طیور مادر گوشتی و طیور تخم‌گذار به شرح زیر دیده می‌شود:

1. خواب آلودگی و بی حرکتی جوجه‌ها

2. بی اشتهایی مطلق و بروز علائم تنفسی

3. تورم شدید پلک‌ها و اشک‌آلود بودن چشم‌ها

4. چشم‌های چینی شکل یا (CHINESE EYES)

5. جراحات در روی زبان و حلق و سوراخ‌های بینی و دهان و خونریزی در سقف دهان

6. نقصان تخم مرغ به مقدار ۵ تا ۳۰ درصد و کوچک شدن اندازه تخم مرغ‌ها

7. جراحات و COMPLICATION چشمی مخصوصاً در مواقعی که با عامل کریزای عفونی و سایر میکروب‌ها توأم باشد.

8. کم شدن درجه جوجه درآوری یا HATCHEBILITY

9. در مواقعی که بیماری پیشرفته باشد ضایعات و اختلالات عصبی مانند بیماری نیوکاسل در گله دیده می‌شود.

10. سرانجام مرگ و میر به میزان ۰.۵ تا ۱۰ درصد مشاهده می‌شود.

روش‌های تشخیص سندرم (Diagnostic)

1. تشخیص سندرم سر باد کرده ویروس معمولاً بر مبنای علائم درمانگاهی، نوع طیور و پیشرفت بیماری و ضایعات و complication که به وجود می‌آورد مشخص می‌شود.

2. تشخیص سرولوژیکی: با استفاده از روش‌های الیزا (Elisa)، ایمونو فلورسانس آنتی‌بادی بیماری تشخیص داده می‌شود. باید یاد آور شوم الیزا روشی سریع و با کاربردی بالا در این بیماری استفاده می‌شود. در حال حاضر مرکز تحقیقات Ploufargan و رون مریو در فرانسه یکی از مراکز رفرنس برای تشخیص این بیماری می‌باشند.

تشخیص تفریقی (Differential Diagnosis)

ممکن است این سندرم با بیماری‌های نیوکاسل (ND)، برونشیت عفونی طیور (IB)، کریزای عفونی (IC)، لارنگو تراکئید عفونی یا (ILT) و پاستورلوز طیور اشتباه شود.

• در بیماری نیوکاسل علائم و ضایعات شدید عصبی یا Torticolis دیده می‌شود.

• در بیماری برونشیت عفونی نانیسم و تخم مرغ لمبه وجود دارد. 

• در بیماری کریزای عفونی ترشحات بینی خیلی زیاد و طیور مبتلا دارای حرکت می‌باشند ولی در SHS حرکت وجود ندارد.

• در بیماری لارنگو تراکئید عفونی جراحات بیشتر در داخل تراشه یا نای و حلق دیده می‌شود.

 

درمان، پیشگیری و کنترل 💉

درمان و مدیریت Compilcation

در مواقعی که عوامل میکروبی ثانوی مثل E. Coi و استافیلوکوک‌ها و پاستورلاها و کریزای عفونی در صحنه آماده باشند یک فرم COMPLICATION به وجود می‌آید. به نظر می‌رسد در شکل کامل و نهایی سندرم سر باد کرده ویروسی طیور مخصوصاً در مواقعی که بیماری با عوامل ثانویه میکروبی مانند اشیرشیاکلی، کریزای عفونی، پاستورلاها، مایکوپلاسماها و عوامل ویروسی مهم دستگاه تنفس مخصوصاً برونشیت عفونی همراه باشد، باید از آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف به مدت چهار تا پنج روز در آب آشامیدنی استفاده نمود تا تظاهرات و ضایعات سندرم SHS به حد اقل ممکن تقلیل یابد.

توجه: یاد آور می‌شود ۶ تا ۸ هفته بعد از قطع آنتی‌بیوتیک‌ها مجدداً بیماری عود نموده و ظاهر می‌شود و به همین جهت است که باید در مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها نهایت دقت و هوشیاری و احتیاط را مبذول داشت.

اصول پیشگیری و کنترل

رعایت اصول بهداشت و قرنطینه از اساسی‌ترین عوامل پیشگیری و کنترل بیماری محسوب می‌شود. در صورتی که با بررسی‌های سرولوژیکی متوجه شدیم گله مادری Pneumovirus آلوده است باید قبل از اینکه عوامل میکروبی و ویروسی دیگر فرصت پیدا کنند و مشکلات و معضلات به وجود آورند و آن فرم Complication ایجاد شود، لازم است همان طور که قبلاً نیز متذکر شدم از آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف استفاده شود.

برنامه واکسیناسیون (زنده و کشته)

در حال حاضر دو نوع واکسن زنده و کشته روغنی به ترتیب با ویروس‌ها TRT و SHS برای طیور تهیه شده است.

• واکسن زنده (TRT): در پولت‌های مادر گوشتی و تخم‌گذار و پولت‌های تخم‌گذار تجارتی در سن ۱۰ هفتگی به عنوان واکسن اولیه یا Primovaccination به صورت اسپری یا آب آشامیدنی مصرف می‌کنند و در صورت لزوم می‌توان از همین واکسن به عنوان راپل در دومین واکسیناسیون نیز در سن ۱۴ تا ۱۶ هفتگی در آب آشامیدنی استفاده نمود.

  • باید توجه داشت که واکسن TRT را در جوجه‌های گوشتی به خاطر انتر فرانسی که با ویروس برونشیت عفونی مخصوصاً واکسن برونشیت عفونی که با واریانت‌ها تهیه شده باشد ایجاد می‌کنند، نباید تواماً مصرف گردد.

• واکسن کشته روغنی (SHS): بیشتر در سن ۲۰ تا ۲۲ هفتگی یعنی دو هفته پیش از شروع تخمگذاری در پولت‌های تخم‌گذار و مادرهای گوشتی مصرف می‌گردد.

واکسن‌های کشته روغنی ترکیبی (Multi-valent)

در حال حاضر چهار نوع واکسن کشته روغنی SHS به صورت زیر تهیه و توزیع می‌گردد:

1. منووالان (Monovalent): (SHS Vaccine)

2. بی والان (Bivalent): (ND Vacc + SHS Vacc)

3. تری والان (Trivalent): (ND Vacc + IB Vacc + SHS Vacc)

4. واکسن چهار تایی (Quadrivalent): (ND Vacc + IB Vacc + EDS Vacc + SHS Vacc)